Demir-Halk Bank (Nederland)

Bank Profile
Demir-Halk Bank (Nederland) N.V. - hereafter referred to as DHB Bank - was established
as a Turkish-owned commercial bank under Dutch law in 1992. During the formation of
the bank's shareholder structure, the Demirbank group of companies and Türkiye Halk
Bankas› A.fi. assumed 70% and 30% stakes respectively.
The shareholder structure of DHB Bank, since September 20, 2005, is as follows: 70% of
the shares are held by HCBG Holding B.V., while the remaining 30% are continued to be
owned by Türkiye Halk Bankas› A.fi.
HCBG Holding B.V., whose principal business activity is to act as a finance holding
company, is 100% owned by Dr. Halit C›ng›ll›o¤lu. In addition to his indirect participation in
DHB Bank, Dr. C›ng›ll›o¤lu has direct interests in other international banks, namely OJSC
Demir Kazakhstan and Demir Kyrgyz International Bank.
DHB Bank holds a credit rating from Fitch Ratings Ltd. In 2006, the bank's long-term
foreign currency rating was reaffirmed as BB, the individual strength rating as C/D, and
the support rating as 5.

Key events in the growth of HSBC Turkey
1990
HSBC becomes the first British bank to enter the Turkish market. The Bank is established in Istanbul as Midland Bank Inc. with 100% foreign capital.
1997
HSBC launches Personal Financial Services with an extensive product range in addition to corporate banking and capital markets.
1999
The name of the Bank is changed from Midland Bank Inc. to HSBC Bank A.S.
2001
HSBC Bank A.S. acquires Demirbank T.A.S., Turkey's fifth largest private bank. The acquisition extends HSBC's local network of branches and delivery channels as well as its customer base in personal banking and client portfolio in corporate banking.
2002
HSBC Bank A.S. acquires Benkar Tuketici Finansmani ve Kart Hizmetleri A.S., one of the country's top providers of consumer finance, from Boyner Holding A.S. The acquisition includes the Advantage Card, the largest card organisation in Turkey outside the banking sector.
2003
After purchasing Advantage Card, instalment and cash point features are added to all HSBC credit cards.
2004
HSBC Portfolio Management A.Ş., which was founded on 13.08.2003, starts operating on 06.02.2004.
2005
HSBC Portfolio Management manages 8 types of mutual funds, which are 3 A–type and 5 B–type, since the end of 2005.

Moreover, 2 pension funds are managed following the agreement with Anadolu Hayat Emeklilik A.Ş.

During the same year, SME Banking has been established.
2006
HSBC Bank A.Ş. has announced its goal of 100% organic growth based on investments in Turkey till 2010. Opening 200 branches and gaining 4000 new employees are part of this growth plan.

In addition, the first Private Banking branch opened at Mayadrom on August 11, 2006
2007
HSBC Portfolio Management has been managing 9 types of mutual funds, which are two A Types, five B Types and two Asset Management Service Funds, since May 2007.

СООПШТЕНИЕ СКОПЈЕ, 19.02.2008 До Јавните медиуми Скопје, 19.02.2008 година С О О П Ш Т Е Н И Е на НАРОДНАТА БАНКА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА На денешната седница Комитетот за Оперативна Монетарна Политика при НБРМ, одлучи две работи: a) каматата на благајничките записи минимално да се зголеми - од 5,08%, колку што изнесуваше на последната аукција, на 5,25%; и b) тендерот со каматни стапки да се замени со тендер на износи (тендер со фиксна каматна стапка и неограничен износ на благајнички записи). Оваа одлука ја изразува нашата проценка за зголемените ризици врз стабилноста на цените на среден рок, особено во услови на брз раст на кредитите и пораст на платите над продуктивноста во економијата. Наша цел е тековниот позначителен скок на инфлацијата да не се прелее на среден рок, бидејќи одржувањето на ниска инфлација на среден и долг рок е наш највисок приоритет, а за тоа клучно е одржување на инфлациски очекувања на стабилно ниво. Во овој момент се одлучивме за сосема благ пораст на каматната стапка на нашиот основен инструмент поради тоа што позначителниот раст на цените е пред сè резултат на фактори од страната на понудата врз кои монетарната политика неможе директно да делува. Имено, во периодот август - декември 2007 година дојде до позначајно динамизирање на инфлацијата кое е главно детерминирано од цените на исхраната, што претставува глобален тренд. Динамизирањето на инфлацијата продолжи и во првиот месец од 2008 година. Имено, годишната стапка на инфлација во јануари 2008 година достигна 8,7%, што главно се должи на ефектот од поскапувањето на храната (78% придонес во годишниот ценовен раст, односно учество од 6,8 процентни поени). Годишната стапка на инфлација во јануари, без храната изнесува 3,2%, а доколку се исклучи и влијанието на цените на енергијата, во тој случај т.н. базична инфлација изнесува 2,6%. Тоа говори дека, подрастично затегнување на монетарната политика во овој момент не би бил соодветен одговор, до моментот на стабилизирање на движењата на светскиот пазар, особено во наведените два сектори - храната и енергијата. Сепак, движењата на базичната инфлација покажуваат дека покрај динамизирањето на цените на исхраната, во последните неколку месеци се присутни и одредени притисоци врз инфлацијата и од страна на побарувачката, имајќи го предвид: 1. повисокиот раст на платите од растот на продуктивноста особено во периодот септември - октомври 2007 година, кој освен кај јавниот сектор, широко е дисперзиран и кај приватниот сектор. 2. високиот кредитен раст во 2007 година кој достигна 39,1%, што претставува зголемување на учеството на кредитите на банките кај приватниот сектор во БДП за 8 процентни поени. Притоа особено е висок растот на кредитите на населението (56,4%) што директно влијае на личната потрошувачка и на агрегатната побарувачка; Уште еднаш нагласуваме дека одржувањето на ниска и стабилна инфлација во голема мера базира на одржување на стабилни инфлациски очекувања што бара придонес од повеќе субјекти. За оваа цел, Народната банка ќе ги искористи сите расположливи инструменти бидејќи ниската инфлација е најдобриот придонес кој монетарната политика може да го даде за економскиот раст. Од друга страна пак, успехот во ова ќе зависи и од пазарните учесници кои треба да се воздржат од пораст на платите над порастот на продуктивноста, порастот на кредитите да биде на максимално прудентна основа, а фискалната политика да продолжи со својот придонес прилагодувајќи се на актуелните состојби на пазарот. Народната банка внимателно ги следи и анализира движењата на пазарот. Активностите на Владата за смирување на растот на цените, особено во секторот на храната, без оглед на дискусиите за должината на нивниот ефект, Народната банка смета дека се полезни за смирување на инфлациските очекувања. Воедно, треба да се има предвид дека во втората половина од 2008 година заради повисоката споредбена основа од 2007 година, кога започна зголемувањето на цените на исхраната, годишните стапки на инфлација ќе бидат пониски. Економските индикатори за четвртиот квартал од 2007 година, говорат дека може да очекуваме солидна динамика на економскиот раст и во првиот квартал од 2008 година. Како Народна банка остануваме фокусирани на одржување на толерантно ниво на инфлацијата и продолжување на политиката на стабилен курс на денарот поддржан со високо ниво на девизни резерви и во зависност од натамошните движења во економијата остануваме спремни соодветно да реагираме. Кабинет на гувернерот

Одлука за консолидирана супервизија 2008г.

http://www.nbrm.gov.mk/WBStorage/Files/Odluka%20-%20konsolidirana%20supervizija0.pdf

Валутен ризик одлука 2008 г

http://www.nbrm.gov.mk/WBStorage/Files/Odluka%20za%20upravuvanje%20so%20valutniot%20rizik.pdf 

Управување со кредитен ризик одлука 2008 г.

http://www.nbrm.gov.mk/WBStorage/Files/Odluka%20-%20upravuvanje%20so%20krediten%20rizik.pdf

С О О П Ш Т Е Н И Е на НАРОДНАТА БАНКА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Во организација на Банката на Грција, гувернерите на централните банки на Албанија, Бугарија, Босна и Херцеговина, Кипар, Република Македонија, Грција, Црна Гора, Романија и Србија, како и директорите на двете супервизорски власти на Босна и Херцеговина, се состанаа во Солун на 08 февруари 2008 година. Состанокот се одржа во рамките на мултилатералниот Меморандум на разбирање кој беше договорен на состанокот одржан во Атина во јули 2007 година и имаше за цел да ја зајакне соработката во областа на банкарската супервизија во Југоисточна Европа и да ја зачува финансиската стабилност во регионот. Дискусиите на состанокот ги зедоа предвид заклучоците од Состанокот на директорите на дирекциите за банкарска супервизија кој се одржа во Солун на 18 јануари.


Гувернерите на централните банки забележаа дека последиците за економиите на земјите од Југоисточна Европа од постоечките турбуленции на меѓународните финансиски пазари досега се индиректни и ограничени. Тие исто така ја признаа зголемената неизвесност за изгледите на земјите од Југоисточна Европа кои произлегуваат од можно понатамошно намалување на стапките на раст на светското производство и трговија во случај на продолжување на турбуленциите. Врз основа на тоа, тие ја истакнаа важноста на цврстите финансиски и економски темели. Во поглед на брзиот кредитен растеж забележан во многу земји во регионот нивните супервизорски власти будно ги следат случувањата со кредитите за да се зачува квалитетот на кредитното портфолио на банките и финансиската стабилност. Исто така, беше важно макроекономските политики и политиките на структурни реформи да се зајакнат во многу од земјите во регионот со цел да се потиснат инфлаторните притисоци и надворешната нерамнотежа во тековната сметка. Големите дефицити во тековната сметка, особено доколку тие рефлектираат ниско ниво на штедење наместо продуктивни инвестиции, може да ги намалат изгледите за раст и довербата на инвеститорите.


Гувернерите на централните банки одлучија да ја забрзаат примената на Мултилатералниот меморандум на разбирање со цел да се постигне конвергенција на супервизорските практики, вклучително и на оние кои се однесуваат на перењето пари и финансирањето на тероризмот и оценката на ризикот. За таа цел, ќе се користи искуството стекнато од примената на соодветната Рамка на Европската Унија како и принципите воспоставени од страна на Базелскиот комитет за банкарска супервизија, во исто време почитувајќи ја националната институционална и правна поставеност. Беше договорено дека прашања со итен приоритет ќе бидат: идентификацијата на оние области во кои треба да се има стремеж кон постигнување конвергенција на супервизорските практики, преземањето на заеднички теренски контроли на финансиските институции од обете страни на границата, и заедничката оценка на стрес-тестовите коишто се прават во секоја земја.


На крајот, по покана на г-дин Искров, гувернер на Народна банка на Бугарија, беше договорено следниот состанок на гувернерите на Југоисточна Европа да се одржи во Софија во октомври оваа година.


Кабинет на гувернерот

Top 20 global financial institutions

ОГРАНИЧУВАЊЕ НА КОНКУРЕНЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА

MONOPOLSKA UPRAVA

NA REPUBLIKA MAKEDONIJA I NEJZINITE ISKUSTVA VO PRIMENATA NA ZAKONOT PROTIV OGRANI^UVAWE NA KONKURENCIJATA

Vo kratkiot vek na postoewe, pred Monopolskata uprava povedeni se odreden broj na postapki. Brojot na postapkite ne e soodveten na sostojbata koja fakti~ki postoi na pazarot. Maliot broj na povedeni postapki pred Monopolskata uprava se dol`i na nepoznavaweto na odredbite na Zakonot protiv ograni~uvaweto na konkurencijata i pravata koi proizleguvaat od nego za u~esnicite na pazarot. Vo prodol`enie }e bidat navedeni predmeti koi se vodeni od Monopolskata uprava

1 Makedonski telekomunikacii

Monopolskata uprava povedila istraga vo vrska so opredeluvaweto na cenite od strana na Makedonskite telekomunikacii. Po izvr{eniot uvid i razgovor utvrdeno e deka cenite vo fiksnata telefonija regulirani spored price cap formula. Toa zna~ii deka spored dogovorot za koncesija, cenite na ko{ni~ka od 13 tarifi mo`e da se korigiraat za stapkata na inflacija plus dopolnitelni 6%. Dokolku cenite se menuvaat spored ovaa formula se e regularno. Sepak Monopolskata uprava smeta deka nepo~ituvaweto, dokolku se slu~i, na price cap formulata e vo nadle`nost na upravata za telekomunikacii. Dodeka se razgleduvala sostojbata so cenite vo fiksnata telefonija, pronajden e neramnopraven tretman na telekomot sprema internet provajderite. Utvrdeno e deka na upstairs pazarot e Makedonski telekomunikacii a na downstairs pazarot postojat pove}e internet provajderi, me|u niv e i MTnet. Ovoj internet provajder e del od Makedonski telekomunikacii i toj ima povlasten tretman vo odnos na drugite provajderi. Neramnopravniot tretman se gleda od telefonskite linii, i koga potro{uva~ite gi dobivaat smetkite ne znaat kolku e naplateno za liniite koristeni za internet. Isto taka vo pogled na tro{okot za ekonomska propaganda, ne mo`e da se razgrani~at tro{ocite na MTnet i se dobiva vpe~atok deka se subvencionirani od strana na Telekomot. Od Makedonski telekomunikacii e dobieno vetuvawe deka vo odreden rok }e bide sredena sostojbata so provajderite.

2 Macedonia on line

Ovoj internet provajder podnel barawe za pokrenuvawe postapka protiv UNET i ON-NET poradi ograni~uvawe na konkurencijata. Vsu{nost ovie dva provajdera barale od Macedonia on line na pazarot site tri firmi da nastapuvaat so fiksno utvrdeni ceni. Ovoj provajder ne se soglasil so istoto. Poradi toa {to ova e vo sprotivnost na Zakonot protiv ograni~uvawe na konkurencijata Monopolskata uprava pobarala od podnositelot da go dopolni svoeto barawe.

3 Makedonija Tabak

Pred Monopolskata uprava e pokrenat spor pome|u Makedonija tabak i Filip moris. Ovoj spor e vo vrska so neramnopravniot tretman i istiot e re{en so spogodba pome|u dvete pretprijatija.

4 Vardar osiguruvawe

Osiguritelnata kompanija Vardar osiguruvawe poveduva postapka pred Monopolskata uprava, protiv QBE Makedonija i Sojuz na voza~i. Sporot bil vo toa {to vo prostoriite na Sojuzot na voza~i QBE Makedonija imal svoi vraboteni i na lu|eto koi vr{ele tehni~ki pregled na vozilata vo prostoriite na Sojuzot na voza~i im bilo sugerirano da gi osiguraat vozilata vo QBE Makedonija. Oddelot za donesuvawe odluki vo Monopolskata uprava se proiznel deka nema povredi na Zakonot protiv ograni~uvawe na konkurencijata, i na Vardar osiguruvawe mu e daden sovet da obratat pove}e vnimanie na ekonomskata propaganda i na promovirawe na uslugite {to gi nudat.

5 Vodovod i kanalizacija

Protiv Vodovod i kanalizacija pokrenata e postapka pred Monopolskata uprava po barawe na dvete zasegnati pretprijatija, MakJordan DOOEL Skopje i Toplifikacija AD Skopje. Dvete pretprijatija ja pokrenuvaat postapkata poradi toa {to smetale deka Vodovod i kanalizacija vr{i dejstvija so koi ja ograni~uva konkurencijata, so {to postoi osnova za vodewe na postapka pred Monopolskata uprava. Vsu{nost Vodovod i kanalizacija ja zloupotrebuva svojata dominantna polo`ba na pazarot na distribucija na voda na teritorija na grad Skopje. Ovaa dominantna pozicija e zloupotrebuvana so donesuvawe na interna odluka, so koja se propi{ani tipovite na vodomeri {to }e mo`e da se priklu~uvaat na distributivnata mre`a za voda. So toa e onevozmo`ena proda`ba na drugi tipovi na vodomeri na teritorijata na grad Skopje, iako ovie vodomeri imaat sertifikati dobieni od nadle`nite institucii za poseduvawe na potrebniot kvalitet.

Po osnov na ova barawe povedena e usna rasprava na koja e doneseno re{enie so koe e utvrdeno deka Vodovod i kanalizacija ja zloupotrebuva dominantnata pozicija {to ja poseduva. Na Vodovod i kanalizacija mu e nalo`eno da go usoglasi svoeto rabotewe so odredbite na zakonot vo rok od 15 dena.

6 Skopski pazar AD Skopje

Monopolskata uprava prezela aktivnosti za da se sogledaat sostojbite vo komunalnata dejnost od javen interes odr`uvawe i koristewe na pazar na golemo i pazar na malo na teritorija na gradot Skopje. Od Skopski pazar so re{enie e pobarano da ja dostavi potrebnata dokumentacija. Od dostavenata dokumentacija utvrdeno e deka ova akcionersko dru{tvo koe e vo privatna sopstvenost ima dominantna pozicija vo ostvaruvaweto na svojata dejnost. Sepak nema dovolno dokazi koi bi poka`ale deka ova pretprijatie ja zloupotrebuva svojata dominantna polo`ba. Utvrdeno e deka Skopski pazar nema dobieno dozvola ili koncesija za vr{ewe na dejnost od javen interes {to e zadol`itelno za vr{ewe dejnost od komunalna oblast. Za da se sogleda pocelosno sostojbata odr`ana e rabotna sredba so pretstavnicite na gradskiot komitet za urbanizam, komunalno stambeni raboti, soobra}aj i za{tita na `ivotnata sredina. Na ovaa sredba, pretstavnicite na gradot istaknale deka ne se doneseni potrebnite zakoni od komunalnata dejnost, poradi {to tie ne bile vo mo`nost da gi ostvarat svoite ovlastuvawa predvideni so zakonot. Sredba bila odr`ana i vo Ministerstvoto za transprot i vrski, na koja od strana na pretstavnicite na Monopolskata uprava e uka`ano za potrebata od donesuvawe novi ili izmena na postojnite zakoni so koi }e se regulira na~inot na vr{ewe na komunalnite dejnosti i ovlastuvawata na dr`avata vo vrska so toa.

7 Butel AD Skopje

Ova e privatno pretprijatie koe stopanisuva so gradskite grobi{ta. Registrirano e kako akcionersko dru{tvo vo privatna sopstvenost. Isto taka se zanimava i so davawe na drugi pogrebalni uslugi. Ima sku~eno dogovor so gradot za stopanisuvawe so grobi{tata 15 godini. Butel AD Skopje vr{i prevoz na mrtvite od bolnicite do grobi{tata. Ova pretprijatie ima neprikosnovena dominantna pozicija vo ovaa dejnost na teritorija na gradot Skopje. Isto taka ova pretprijatie ja zloupotrebuva dominantnata pozicija so toa {to gi uslovuva korisnicite so kupuvawe na komplet pogrebalna oprema i spomenici od niv. Poradi faktot {to ovaa sfera ne e dobro regulirana i poradi toa {to ova pretprijatie ne mo`e da podlegne pod odredbite na Zakonot protiv ograni~uvawe na konkurencijata bidej}i proda`bite na ova pretprijatie se pomali od 2500000€, Butel AD Skopje prodol`uva da ja zloupotebuva svojata pozicija.

8 Makpetrol AD Skopje

Makpetrol podnel barawe do Monopolskata uprava za poveduvawe postapka protiv rafinerijata OKTA za poseduvawe i zloupotreba na dominantna pozicija vo uvozot na nafta i nejzini derivati na pazarot na Republika Makedonija. Svoeto barawe Makpetrol go zasnoval vrz tvrdeweto deka dogovorot skluen me|u Makedonija i Grcija, so koj na OKTA i e dadeno ekskluzivno pravo za uvoz na nafta i nafteni derivati, po sodr`ina e obligaciono praven a ne bilateralen dogovor. Od strana na Monopolskata uprava baraweto ne e prifateno so obrazlo`enie deka bilateralniot dogovor me|u Makedonija i Grcija za izgradba na naftovod e ratifikuvan od Sobranieto na Republika Makedonija so {to ovoj dogovor se zdobil so sila na zakon. So samoto toa Monopolskata uprava nema ovlastuvawe da se vpu{ta vo ocenuvawe na dogovorot. Vo vrska so zloupotrebata na dominantnata pozicija i primena na nerealni ceni obrazlo`eno e deka cenite gi formira Vladata na Republika Makedonija soglasno metodologijata za utvrduvawe na cenite. Na vakviot zaklu~ok Makpetrol podnel `alba, koja e odbiena kako neosnovana. Makpetrol podnel tu`ba za pokrenuvawe na upraven spor protiv re{enieto na Ministerot.

9 Pivara AD Skopje

Vo ovoj slu~aj Monopolskata uprava, vo soglasnost so ovlastuvawata dadeni od Zakonot protiv ograni~uvaweto na konkurencijata, prezela aktivnosti za pribirawe na dokumentacija poradi sogleduvawe na sostojbata na pazarot na pivo i bezalkoholni pijaloci, proizvodstvo na doma{ni proizvoditeli. Ovaa aktivnost, Monopolskata uprava ja prezela poradi postoewe na indicii koi uka`uvale deka proizvoditelite i distributerite na pivo na odredeni pazari vo delovnite odnosi so odredeni kupuva~i go uslovuvale kupuvaweto na nivni proizvodi so nekupuvawe na proizvodite od ostanatite proizvoditeli na pivo. Na vakov na~in se nastojuvalo da se stigne do dominantna pozicija koja potoa bi bila iskoristena za ograni~uvawe na vlezot na novi proizvoditeli. Poradi podobro analizirawe na sostojbata, Monopolskata uprava dostavila re{enie do Pivara Skopje, za dostavuvawe na dokumentacija. Pivara Skopje podnesuva `alba do vtorostepeniot organ. Ministerot vakvata `alba ja odbiva kako neosnovana. Sepak Pivara Skopje pokrenuva spor pred Vrhovniot Sud, protiv re{enieto na Ministerot. Bidej}i Pivara Skopje ne dostavila dokumentacija, soglasno zakonskite ovlastuvawa, Monopolskata uprava podnela barawe za poveduvawe na prekr{o~na postapka do nadle`niot Sud za nedostavuvawe na baranata dokumentacija. Tu`ba e podnesena protiv pravnoto i odgovornoto lice. Vo odnos na pravnoto lice, postapkata e vo tek i Sudot seu{te nema doneseno re{enie, a vo odnos na odgovornoto lice postapkata e prekinata poradi nemo`nosta na Monopolskata uprava do Sudot da dostavi adresa na `iveewe na odgovornoto lice.

КИБ

Согласно Одлуката на Собранието на акционери на КИБ а.д. Куманово на 05.02.2008 година е извршено намалување на основната главнина на Банката од 369.430.693,00 ден. на 231.773.440,00 ден.

Намалувањето е направено за покривање на загуби од 2005 и 2006 год.

Намалувањетона основната главнина е извршено со намалување на номиналната вредност на акција од 2741,56 на 1.720,00 денари.

Бројот на издадени акции кој изнесува 128.655 обични и 6.097 приоритетни останува непроменет.

БАНКАРСТВОТО ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

МАКРОЕКОНОМСКАТА СТАБИЛНОСТ И СТРУКТУРНИТЕ РЕФОРМИ ВО БАНКАРСТВОТО ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Република Македонија на планот на постигнување и одржување на макроекономската стабилност (макроекономска стабилност дефинирана според потесната дефиниција, како ценовна стабилност и стабилност на курсот на денарот), има постигнато завидни резултати и ако се споредува по тие показатели со другите земји во транзиција, таа се наоѓа во горниот дел од табелата.

На планот на структурните реформи резултатите се значително помали и на тој план Република Македонија се наоѓа во долниот дел од табелата од земјите во транзиција. Причините за таквата состојба, се да го употребам речникот на политичарите - објективни и субјективни.

Меѓу објективните, би ги навеле надворешните шокови што ја пратеа Република Македонија низ целиот овој период како што беа двете ембарга од нашиот јужен сосед, санкциите на Обединетите нации спрема нашиот северен сосед, косовската криза, безбедносната криза и тн. Сите тие настани целиот овој период ја правеа Република Македонија високо ризично подрачје и ги одвраќаа потенцијалните инвеститори да инвестираат во македонското стопанство и преку инвестирањето да се врши и реструктуирање.

Овие фактори и некои вградени слабости во законот за приватизација придонесоа главни модели на приватизацијата да бидат employee by out и menagement by out, кои во најголем дел се изродија во продолжување на самоуправувањето.

Во поглед на ценовната стабилност и на стабилноста на девизниот курс одвреме, навреме се појавуваат одредени сомнежи, дали ни е потребна таква стабилност на цените и дали е курсот реален или не, и дали не треба да имаме некој стимултивен курс.

Прво, во врска со висината на инфлацијата, дефинитивно не постојат дилеми и различни гледишта меѓу академските кругови и полисмејкерите во развиените земји дека само ниска инфлација како трајна придобивка може да обезбеди стабилен и одржлив економски раст. Сепак на прашањето - која висина на инфлација би се толерирала, Европската унија односно Европската централна банка има зацртано до 2%.

Од другата страна на океанот -Alan Greenspan, гувернерот на FED- е со став, инфлацијата треба да е толку ниска (односно висока) што идните инвеститори, односно контрактори, нема да ја вградуваат во своите инвестициони договори.

Заговорниците за повисока инфлација кај нас, често го истакнуваат примерот на Словенија која има повисоки стапки на инфлација но и повисок економски раст, и тоа го истакнуваат како позитивен пример, во смисла дека повисоката инфлација довела до повисок раст. Голема заблуда е да се мисли дека Словенија има повисок степен на раст од нашиот, затоа што има повисоки стапки на инфлација. Сосема други се причините зошто има Словенија повисока стапка на раст*. Главните критики на словенечката економска политика кои доаѓаат од Европската унија се токму на планот на инфлацијата и главните барања се тие да се сведат на просекот од земјите од Европската унија.

Да се разбереме, јас не сум со цврст став, дека инфлацијата мора по секоја цена да се движи околу 2%. Во зависност од другите движења во економијата во пооделни години може инфлацијата да биде и повисока. Но секако само до едноцифрена инфлација, затоа што само таа може да се држи под контрола. Но јас сметам дека е анахронизам, денес, во 21 век некои уште да сметаат дека инфлацијата може да биде средство за забрзување на стопанскиот раст.

Во последните години во голем број земји ценовната стабилност - е прогласена за јавно добро - кое ниедна Влада не смее да му го одземе на народот.

Во врска со девизниот курс ситуацијата е нешто поинаква. Овде економистите не се така едногласни, како по претходното прашање. Главните дилеми се јавуваат дали фиксен, флуктуирачки или раководено флуктуирачки курс. Такви дискусии се водат веќе подолго време и во ММФ, и таму постои таа поделба во две групи и не нудат истоветни решенија за сите земји. Вие ќе најдете земји кои имаат аранжмани со ММФ со различен режим на девизен курс.

Во нашата земја поголемиот број од релевантните економисти се за раководено флуктуирачки курс. И, мислам, да не се случеше да ги прекинеме аранжманите што ги имавме со ММФ и Светската банка во изминатите две години, односно успешно да ги реализиравме, сега ќе беа создадени услови за премин од de facto фиксен кон раководено флуктуирачки курс.

Меѓутоа за волја на вистината, и за оние кои мислат дека курсот е тоа магично стапче што ќе ни донесе повисоки стапки на раст и економска благостостојба, дозволете ми да истакнам дека раководено флуктуирачки курс значи да се следи тенденцијата на формирањето на курсот на девизниот пазар и да не се дозволат поголеми осцилации, но да не се менува со интервенции смерот. Ако ги земеме само последните 5 години после извршената девалвација, доколку имавме раководен флуктуирачки курс, во пооделни години, денарот ќе апрецираше, зошто беше понудата низ еден подолг временски период поголема од побарувачката.

Затоа, за мене е поважно дали е курсот реален и доволно стимулативен. Анализите што се прават во Народна банка на Република Македонија покажуваат дека овој курс е сеуште реален и доволно стимулативен. Оној што мисли поинаку нека ги изложи аргументите но на база на научно заснована методологија. Не на база на "фајферт"** методата бидејќи таа ја оставивме во ХХ век.

Затоа, јас мислам, дека во времето што е пред нас, задржувајќи ја тешко стекнатата ценовна стабилност и стабилноста на девизниот курс, вниманието треба да го насочиме кон структурните реформи и повисока стапка на економски раст.

Структурните реформи и повисоки стапки на раст можат да се обезбедат пред се со нови инвестиции, било во форма на директни инвестиции или преку долгорочни кредити.

Каде ги гледам јас скриените резерви кои што можат брзо да се активираат и да го забрзаат економскиот развој?

Нашите банки, дома, работат само со денарскиот потенцијал, и тоа во форма на одобрување краткорочни кредити, кредити за тековно работење. Долгорочни кредити речиси и не се доделуваат од денарскиот потенцијал.

Нашите банки својот девизен потенцијал го чуваат во странски банки и се плашат да го инвестираат во нашата економија. Околу 500 милиони американски долари изнесуваат девизните штедни депозити и најголемиот дел се пласирани во странски банки.

Дали за тоа треба да ги осудуваме банките. Пред две години Народна банка на Македонија донесе и пропис со кој се стимулираа банките, еден дел од овие девизни депозити да ги инвестираат во македонското стопанство.

Еден од директорите, од поголемите банки дојде тогаш и ми рече: "Гувернере можеш и да ме смениш ама јас нема да ја почитувам одлуката и нема ни еден долар да инвестирам од девизните депозити на населението во македонското стопанство. Сеуште се свежи раните од старото девизно штедење за да можам да се одлучам на тој чекор".

Што треба да направиме за да ја зголемиме сигурноста на банките и тие да се охрабрат овие средства да не ги држат во странство туку да ги инвестираат во македонското стопанство. Треба многу работи да се направат. Немаме време да ги елаборираме. Јас само можам да Ви кажам дека банките ќе се одлучат да го инвестираат овој потенцијал во долгорочни кредити во македонското стопанство во оној момент кога тн. "лоши пласмани" ќе се сведат на ниво на земјите каде што сега ги чуваат тие пари. И, за илустрација, дозволете да изнесам каква е состојбата со тн. "non performing loans" по пооделни земји. Во земјите од Европската унија и САД тие изнесуваат 2% од вкупните пласмани. Во Словенија 6%, во Хрватска 7%, во Македонија на почетокот од 2002 година беа 20%, а на крајот од 2002 година 15,9%.

Табела бр. 1

Учество на ризични пласмани во вкупното кредитно портфолио

на банките во земјите во транзиција со состојба на 31.12.2001 година*

Земја	% на учество на ризични пласмани
Словенија	6.3
Хрватска	7.2
Литванија	7.5
Полска	13.8
Македонија	15.9
Чешка	21.5
Словачка	22

Извор: годишни супервизорски извештаи

* Податоците за ризичните пласмани за банкарскиот систем на Република Македонија се со состојба на 31.12.2002 година, а за банкарскиот систем на Словенија, овие податоци се со состојба на 31.12.2000 година.

Во оној момент кога Македонија ќе го достигне барем словенечкото ниво, банките ќе ги вратат тие пари и ќе се охрабрат да ги инвестираат во македонското стопанство.

Втор извор каде што може релативно брзо да се направат промени е во врска со искористувањето на кредитните линии одобрени од странство на Република Македонија кои бавно се користат. Во овој момент има расположливо преку 60 милиони американски долари, кои, доколку има готови проекти уште утре можат да се ефектуираат. Банките се правдаат дека нема добри проекти, дека нема бонитетни комитенти, стопанствениците се жалат на сложената процедура што ја наметнуваат банките и сл.

Во критериумите за доделување кредити не смееме да попуштаме, и не смееме да ја направиме грешката што ја направи претходната Влада со Тајванската кредитна линија, која за да ја забрза процедурата на користење ги заобиколи банките и се впушти во директна дистрибуција на кредити, преку фамозната Агенција за развој. Не сакам да бидам лош пророк но најголемиот дел од овие кредити на крајот ќе бидат ненаплативи, а сепак државата ќе мора да ги врати на Тајван.

Дека, сепак може да се забрза процедурата и да се зголеми процентот на искористеност на овие кредитни линии покажува и примерот со Македонската банка за поддршка на развојот. Еден добар дел од овие кредитни линии одат и преку оваа банка.

Новиот, би рекол, најновиот директор, одбра 20 најдобри претпријатија и отиде кај директорите да им нуди долгорочни кредити со ниска камата. Директорите не можат да се освестат. За прв пат директор на банка оди во претпријатие со понуда за доделување на кредит. Тоа се новите трендови во банкарството. Банките во светот не чекаат на проекти, банките нудат пакети. Тоа треба и ние да го правиме.

Сега, накратко да се осврнеме на структурните реформи во банкарството. Каква е состојбата во оваа област и каде се наоѓаме?!

За да видиме каде се наоѓаме треба да направиме споредба со другите земји во транзиција, според одредени индикатори. Бидејќи речиси во исто време дојде до слом на социјализмот и во земјите членки на СЕВ и во поранешна СФРЈ, можат да се прават споредби која земја што направила на планот на структурните реформи во областа на банкарството, бидејќи речиси е иста базната година. Независно што во Југославија постоеше двостепен банкарски систем (како во пазарните економии) и што банките беа акционерски друштва, системот на здружениот труд и управувањето со банките од страна на должниците, доведоа до исти последици по банките, како и во земјите со централно планско уредување. Така банките, во времето на распадот на Советскиот сојуз и на СФРЈ, беа несолвентни, неликвидни и со високи износи на ненаплативи кредити.

Додатна отежнувачка околност со кои се соочија банките од поранешна СФРЈ беа девизните заштеди на граѓаните и високите долгови спрема странските доверители. Затоа реформите во сите земји започнаа најнапред со решавањето на тн. лоши кредити и старото девизно штедење. Тие ги превзеде државата. Исто и долговите спрема странските доверители ги превзеде државата.

Според трошоците за рехабилитација на банките, ако се направи споредба, единствено Бугарија има повеќе издвоени средства како процент од GDP. Таа има издвоено 41,6% од GDP а ние 30,3%. Значи банките не смеат да се пожалат дека државата не им помогнала.

Во првите години од осамостојувањето или од промена на системот скоро во сите земји се воведе либерален пристап за оснивање на банки и минимален капитал, како цензус за оснивање банки. Тоа беше грешка што отпосле се согледа, зошто се дозволи да влезе во банките шпекулативен капитал. Тоа доведе до бројни банкротства и системски кризи во голем број земји зошто шпекулативниот капитал како што лесно доаѓа, лесно и си оди.

Понатаму скоро во сите земји се каснеше со формирањето и екипирањето на супервизијата. Тоа доведе до појава речиси во сите земји до пирамидално штедење. Пирамидалните штедилници не ја одминаа ни Република Македонија иако во споредба со другите земји во помали размери. Откако се увидоа овие грешки се прибегна кон зајакнување на супервизијата. Тоа доведе да започне со консолидацијата на банкарскиот систем, до појавата на спојување на банките.

Ние во споредба со другите земји во транзиција сме на самиот почеток од таа консолидација, со процесите на намалувањето на бројот на банките. Како ќе се смирува ситуацијата во регионот и во Македонија, очекувам поголемо присуство на странски капитал во банките и засилена конкуренција која ќе доведе некои банки да не можат да ја издржат таа конкуренција и да се припојат или да банкротираат.

Клучен параметар за да се види дали се реструктуирале и банките и стопанството е споредбата на процентот на лошите пласмани на банките по земји. Видовме понапред дека тие во Словенија изнесуваат 6,3%, во Хрватска 7,2, во Македонија на почетокот од 2002 - 20%, а на крајот од 2002 -15,9%. (Во развиените земји околу 2%) и според овој показател, Словенија е најблиску до Европската унија.

Според овој показател, не држат критиките дека нашите банки се многу конзервативни, дека бараат многу процедури. Напротив, ова покажува дека сеуште прават лоши пласмани, и тоа е една од главните причини за високите камати.

Друг показател кој сликовито покажува колку се реструктуирани банките во Македонија, а и зошто упорно се држат високи камати е нето каматната маргина.

Нето каматната маргина е однос меѓу каматниот приход и просечната актива и ја покажува способноста на банката да генерира приходи од камати со кои ќе ги подмири каматните расходи на страна на пасивата. Во најповолна положба тука повторно е Словенија и Естонија, а Република Македонија е далеку зад нив.

Табела бр.2

Нето каматна маргина (2000 година)*

Земја	%
Чешка	2.5
Естонија	4.7
Унгарија	3.9
Латвија	4
Полска	4
Словенија	4.5
Македонија	1.8

* Исклучок во однос на податоците за 2000 година, е податокот за банкарскиот систем на Република Македонија кој е со состојба на 31.12.2001 година - извор: годишен извештај.

Извор на податок за останатите банкарски системи: (Ribnicar and Zajc)- Banking Sectors in the EU and Countries in transition – The Journal for Money and Banking “Bancni Vestnik".

Исто така од соодносот вкупна актива на банките со бруто општествениот производ може да се согледа нивото на финансиска интермедијација која се одвива преку банките, а преку тоа да се согледа и улогата и значењето на банките по пооделни земји така на пр. просечната стапка на финансиска интермедијација во земјите членки на Европската унија изнесуа 250% (Холандија е со највисок процент од 350 а Грција и Италија со најнизок - 150%).

Графикон бр.1: Вкупна актива како процент од БДП (2001)

Извор на податок: годишни супервизорски извештаи

Од земјите во транзиција Чешка според коефициентот на финансиската интермедијација се приближува до земјите со најнизок праг од Европската унија, потоа следуваат Словачка и Словенија.

Република Македонија со стапка од 23,1% влегува во групата земји со најниска стапка на финансиска интермедијација. Во таа група се и Бугарија и Босна и Херцеговина.

Во кои области можеме да се пофалиме дека сме во врвот? Во две:

Првиот е пристапот на населението до банкарски услуги. Овој показател се изразува преку три индикатори:

1. Просечниот број на жители кои се опслужуваат од страна на една банка;

2. Просечниот број на жители кои се опслужуваат од страна на деловните единици на банката. (Овој индикатор го покажува нивото на разгранетоста на банките во една земја со филијали, експозитури, шалтери и сл.)

3. Просечниот број на жители кои се опслужуваат од страна на еден вработен во банката.

Република Македонија и Словенија имаат најдобар степен на покриеност на населението со банкарски услуги.

Табела бр. 3

Пристап на населението до банкарските услуги*

Земја	Број на жители по поединечна банка	Број на жители по деловна единица	Однос меѓу број на жители и број на вработени
Полска	543,662	3,673	234
Чешка	271,053	5,882	252
Унгарија	238,095	8,871
Словачка	257,143	4,905	254
Хрватска	109,302
Словенија	95,238	3,472	183
Бугарија	234,286		390
Естонија	200,000
Босна и Херцеговина	130,303		932
Македонија	95,238	3,205	471

*Податоците за бројот на банките, деловните единици и бројот на вработените во банките се со состојба на 31.12.2001 година, со исклучок на податоците за Словенија и податокот за бројот на жители по деловна единица за Унгарија, кои се со состојба на 31.12.2000 година.

извор на податок за бројот на жители по деловна единица за Унгарија: I. Ribnikar и P. Zajc (2002) Banking Sectors in the EU and Countries in Transition, The Journal for money and banking “Bancni Vestnik”

*Извор на останатите податоци: годишни супервизорски извештаи

И вториот параметар каде сме на самиот врв е коефициентот на адекватност на капиталот. Република Македонија со 34,3% коефициент на адекватност на капиталот е на самиот врв.

Табела бр. 4

Коефициент на адекватност на капиталот

на банкарските системи на земјите во транзиција

со состојба на 31.12.2001 година

Земја	Коефициент на адекватност на капитал (%)
Македонија	34.3
Бугарија	31.1
Хрватска	18.5
Литванија	15.7
Чешка	15.5
Полска	15
Естонија	14.3
Унгарија	14.2
Словачка	13.4
Словенија	11.8

Извор: годишни супервизорски извештаи

Овој висок коефициент на адекватност на капиталот на банките во Република Македонија е еден од основните фактори, покрај конзервативната деловна политика на банките, зошто Република Македонија е една од ретките земји во транзиција која избегна системска банкарска криза.

На крај една препорака до Владата, бидејќи целта на ова Советување е да резултира со препораки до Владата:

Ако сакаме со побрзи чекори да одиме во структурните реформи и во стопанството и во банкарството, потребно е значително намалување на политичкиот и економскиот ризик на земјата.

А за да можеме да го намалиме овој тн. country risk потребна е:

- политичка и безбедносна стабилност;

- одржување на макроекономска стабилност;

- реализирање на аранжманите со меѓународните финансиски институции; и

- поедноставување на процедурите за влез на странски капитал.

Искуството од Чешка, Унгарија и Словенија ни покажува дека посериозни чекори во структурните реформи и во стопанството и во банките се направи со помош на странскиот капитал - влезен претежно како странски директни инвестиции.

Првиот чекор што треба да се направи веднаш од страна на Владата е да се побара реномирана меѓународна рејтинг организација да изготви оценка за тн. country risk за земјата.

Најголем број странски инвеститори избегнуваат да инвестираат во земја која нема рејтинг. Ова е најпогоден момент да се побара затоа што Владата е на почетокот од својот мандат и ќе може да следи како се движи рејтингот во секоја година од нејзиниот мандат, потоа имаме stand by аранжман што претставува голем поен плус, зачленувањето во светската трговска организација е исто голем поен плус, потоа ниска инфлација, стабилен курс и низок буџетски дефицит. Сите тие показатели се елементи кои одат во прилог на добивање добра оценка. Но и било каков рејтинг е подобар сигнал за инвеститорите од немањето рејтинг.